De kamado, een traditionele kleien of keramische houtskooloven, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot eeuwenoude kooktechnieken in Azië. Kamado heeft geen eenduidige betekenis, maar kan op o.a. oven of fornuis duiden.
Oorsprong van de kamado
De meeste bronnen zijn het erover eens dat wat we nu een kamado noemen zijn oorsprong heeft in China, mogelijk geïnspireerd door de Indiase tandoor. De rode draad in de geschiedenis van de kamado: efficiëntie en precisie.
1. Oudste kleiovens
In het Neolithische Tijdperk, rond 5000 v.Chr., begonnen Chinese gemeenschappen met het gebruik van primitieve kleiovens voor het koken van voedsel en het bakken van aardewerk. Deze ovens waren eenvoudige constructies van klei, ontworpen om warmte vast te houden en efficiënt gebruik te maken van hout of houtskool als brandstof. Ze speelden een cruciale rol in de overgang naar een agrarische levensstijl, waarbij het koken van graan zoals rijst en tarwe centraal stond.
2. Ontwikkeling van de Zao
Tijdens de Shang-dynastie (1600-1046 v.Chr.) en de Zhou-dynastie (1046-256 v.Chr.) ontwikkelden de Chinezen de zao, een vroege vorm van een kleikookfornuis. De zao was een vaste, ingebouwde oven waarin brandstof zoals hout of houtskool werd gebruikt. Het ontwerp was bedoeld om warmte vast te houden en geschikt voor verschillende kookmethoden, zoals koken, bakken en stomen. Dit type oven diende als de voorloper van draagbare kleiovens.
3. Keramische innovatie
Tijdens de Han-dynastie (206 v.Chr. – 220 n.Chr.) en later ontwikkelden Chinese pottenbakkers geavanceerdere technieken voor het maken van keramiek. Dankzij de eigenschappen van keramiek, zoals hittebestendigheid en warmteopslag, werd het een ideaal materiaal voor kookgerei en ovens. Deze innovaties leidden tot de creatie van kleinere, draagbare kleiovens, die later populair werden in andere delen van Azië.
4. Overdracht naar Japan
Chinese ovens en kooktechnieken vonden hun weg naar Japan, vooral tijdens de Yayoi-periode (300 v.Chr. – 300 n.Chr.). Dit gebeurde via handel, migratie en uitwisselingen met Koreaanse gemeenschappen, die op hun beurt beïnvloed waren door Chinese technologie. Japanse ambachtslieden pasten de ontwerpen aan hun eigen kookstijlen aan, wat resulteerde in de ontwikkeling van de mushikamado, een gespecialiseerde kleioven voor het stomen van rijst.
Japanse invloed: de mushikamado
De mushikamado, een draagbare kleioven die speciaal was ontworpen voor het stomen van rijst, werd een belangrijk kookgerei in Japan. Het ontwerp omvatte een ronde of ovale pot met een koepelvormig deksel dat warmte en stoom vasthield. De mushikamado was vaak uitgerust met ventilatieopeningen om de temperatuur en luchtstroom te reguleren, wat resulteerde in gelijkmatig gekookte gerechten. Dit apparaat werd vooral gebruikt bij ceremonies, feesten en speciale gelegenheden, omdat het perfect was voor het bereiden van grote hoeveelheden rijst.
In de loop van de eeuwen werd de mushikamado verfijnd en aangepast aan de Japanse kookstijl, die veel nadruk legde op precisie, eenvoud en het behoud van natuurlijke smaken. De oven werd vaak gemaakt van hoogwaardig klei of keramiek, wat warmte uitstekend vasthield en verspreidde. Dit maakte de mushikamado niet alleen geschikt voor rijst, maar ook voor andere gerechten zoals vis, groenten en soepen.
Van mushikamado tot de moderne kamado
Het gebruik van de kamado door Amerikaanse soldaten begon tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), toen veel Amerikaanse militairen in Japan waren gestationeerd. Tijdens hun verblijf ontdekten ze de mushikamado. Veel soldaten namen mushikamado’s mee terug naar de Verenigde Staten na hun diensttijd in Japan. Het compacte, draagbare ontwerp en de unieke smaak die met houtskool koken werd bereikt, maakten het een aantrekkelijke kookoptie. Dit leidde tot een toenemende interesse in het apparaat. Voormalig militairen zagen al snel de commerciële kansen in.
In de jaren ’50 begonnen Amerikaanse bedrijven met het produceren van aangepaste versies van de mushikamado. Ze maakten gebruik van de originele Japanse ontwerpen maar introduceerden verbeteringen om aan de Westerse markt te voldoen. Enkele belangrijke ontwikkelingen waren:
- Gebruik van hittebestendig keramiek: Dit verbeterde de duurzaamheid en het vermogen van de oven om warmte vast te houden.
- Invoering van ventilatieopeningen: Hiermee konden gebruikers de temperatuur beter regelen, wat belangrijk was voor het bereiden van verschillende soorten voedsel.
- Betere isolatie en sluitingen: Dit zorgde voor een efficiënter kookproces en minder brandstofverbruik.
De kamado in Nederland
Barbecueën werd populair in Nederland in de jaren 1960, vooral door Amerikaanse invloeden en de introductie van eenvoudige houtskoolbarbecues. Het was aanvankelijk een informele activiteit voor zomerse dagen, met eenvoudige gerechten zoals hamburgers en worstjes. In de jaren 1990 groeide de populariteit verder, met de komst van gasbarbecues en meer gevarieerde gerechten, zoals vis en groenten. Inspiratie uit andere barbecueculturen, zoals de Amerikaanse en Mediterrane keuken, leidde tot meer diversiteit en interesse in nieuwe technieken. Vanaf de jaren 2000 evolueerde barbecueën in Nederland steeds meer naar een culinaire hobby. De gerechten en bereiding werden steeds verfijnder. In de zeroes begon de kamado langzaam terrein te winnen en inmiddels is de kamado in veel Nederlandse huishoudens te vinden.